Als je met mensen werkt heb je mensenkennis nodig. Dat lijkt een open deur, maar toch is het de moeite waard om te noemen. Want het wordt lang niet altijd optimaal ingezet, omdat het om minder tastbare vaardigheden gaat die onbewust worden aangesproken. Terwijl het veel op kan leveren; wanneer je mensen goed kunt lezen, kun je beter op hun behoeftes inspelen en deze meenemen in je overwegingen.

Hier hoort ook zelfkennis bij: weet je hoe jij je opstelt ten opzichte van de mensen met wie je werkt? Ken je je eigen sterke en zwakke sociale krachten? Welke houding is constructief in welke situatie? Houdingen, of mindsets, kunnen inschatten, is relevant voor zowel de begeleiders als de deelnemers aan participatie- en/of innovatie traject. Door bewust om te gaan met deze vaak non-verbale communicatiestijlen, neem je obstakels weg en creëer je onderling respect: je werkt allereerst met mensen, niet voor hun belangen. Wanneer er onderling respect is, is er meer vertrouwen en meer bereidheid naar elkaar te luisteren en constructief te werken.

Er zijn grofweg zeven dominante houdingen te identificeren die een participatieproces, en eigenlijk elk sociaal innovatie proces, ondersteunen. Sommige overlappen of vullen elkaar aan, andere lijken elkaars tegenovergestelde - en zijn dus in verschillende fasen van een proces relevant. In het Participatie-Framework dat mijn oud-collega’s (van Waag) en ik schreven voor Waternet zetten we uiteen hoe deze houdingen in de verschillende fasen een rol spelen.

De ene houding ligt iemand natuurlijker dan de andere. Daar kun je gebruik van maken. Dit kun je doen door iemand aan te spreken op die houding, of juist door iemand uit te dagen een andere houding aan te nemen, om zo tot nieuwe inzichten te komen. Vaak is het zo dat als mensen ‘toestemming’ krijgen, bijvoorbeeld om een experimentele of optimistische houding aan te nemen (wanneer dat niet hun normale houding is), er hele interessante inzichten kunnen ontstaan.